Republički zavod za statistiku je sproveo istraživanje sa ciljem prikupljanja podataka o industrijskim zonama u Republici Srbiji i poslovnim subjektima koji posluju unutar njih. U praksi su u upotrebi termini poput: „Radna zona", „Poslovna Zona", „Privredna zona", „Radnokomunalna zona", „Komercijalna zona", „Lokacija" i drugi, a svi impliciraju da se radi o zoni sa privrednim potencijalom. Gradsko, opštinsko ili zemljište u javnoj svojini, namenjeno za smeštanje industrijskih kapaciteta i privlačenje investicija, finansirano javnim sredstvima i opremljeno neophodnom infrastrukturom za obavljanje poslovnih aktivnosti jeste industrijska zona.
Uzorkom su obuhvaćene sve lokalne samouprave, tačnije, njih 168 (Lokalne samouprave sa teritorije Kosova i Metohije nisu isključene u istraživanje). Cilj je bio da upitnik popune osobe koje su najmerodavnije za davanje adekvatnih podataka. Najčešće su podatke davali načelnici gradskih, odnosno, lokalnih samouprava, rukovodioci odeljenja za lokalni razvoj, privredu i komunalne poslove, načelnici odeljenja za urbanizam, članovi gradskog veća i savetnici za investicije. Odziv za ovo istraživanje je bio 100%.
Osnovne informacije
• Veličina poslovnih subjekata u zonama:
• Najzastupljenije delatnosti su:
Broj lokalnih samouprava koje ima industrijsku zonu je 133 ili 79% dok 21% nema industrijsku zonu. Na odsustvo industrijskih zona direktan uticaj imaju nepostojanje adekvatnog zemljišta ( 20,59% ), nedovoljno ulaganje u razvoj infrastrukture ( 23,53% ), ne postojanje zainteresovanosti privrednih subjekata ( 14,71% ) i nešto drugo ( 47,06% ). Postojanje strateškog plana, 28,05% opština je odgovorilo da postoje strateški planovi za dalji razvoj industrijskih zona, dok je ostatak predstavnika lokalnih samouprava naveo da za njihove opštine, odnosno, gradove ne postoje definisani strateški planovi razvoja industrijskih zona.
Posmatrajući podatke dobijene od opština bez industrijskih zona, primećuje se sledeće:
- 5 opština gradi po jednu novu zonu na 145,69 hektara,
- u jednoj opštini se gradi 10 industrijskih zona na 1160 hektara,
- 15 opština planira izgradnju novih zona na površini od 2022,78 hektara
- 14 opština izjavilo je da ne gradi i nema u planu izgradnju nove industrijske zone.
Kao razlog, opštine navode nepostojanje adekvatnog zemljišta koje bi se moglo opremiti komunalnom infrastrukturom, gusto naseljena teritorija i razvoj seoskog turizma.
Broj industrijskih zona u gradu/opštini
Rezultati sprovedenog istraživanja pokazuju, da se u Republici Srbiji, u 133 opština koje su se izjasnile da na svojoj teritoriji imaju industrijsku zonu, nalazi ukupno 374 industrijskih zona. Najstarija industrijska zona počinje sa radom 1903. godine u Boru, dok su poslednje zone, tokom 2020. godine, nastale u opštinama Barajevo, Bojnik, Despotovac, Lebane, Leskovac, Požarevac, Rača, Lapovo, Bačka Palanka i opštini Šid. Od ukupne površine zona, koja iznosi 29006 hektara, 54%, tj. 15592 hektara se ne koristi, dok je u upotrebi 13414 hektara raspoložive površine zemljišta.
Tokom 2019. godine, kao i tokom ove godine, bilo je najviše radova na proširenju zona, gde se ističu opštine Dimitrovgrad, Vrbas, Nova Varoš, Zrenjanin, Veliko Gradište, Ada, Žitorađa i Boljevac.
Proširene površine industrijske zone po godini
Analizom odgovora na pitanje da li ima prostora za nove pogone uočava se da 76% opština u Republici Srbiji ima prostora za otvaranje novih pogona u svojim zonama. Ovaj podatak je veoma značajan, jer pruža mogućnosti dolaska novih investitora i priliva direktnih investicija, što utiče na dalji razvoj industrije kako na lokalnom, tako i na nivou države, što se posebno odražava na funkcionisanje celokupne privrede i razvoj opština u budućnosti, u svim oblastima života u lokalnim zajednicama.
Infrastrukturna opremljenost industrijskih zona
Sprovedenim istraživanjem su obuhvaćena i pitanja o raspoloživosti infrastrukture po opštinama, kao što su putevi, električni vodovi, gasne instalacije, telekomunikacije, železnica, vodovod, kanalizacija i upravljanje komunalnim otpadom u opštinama, što je od vitalnog značaja za razvoj i funkcionisanje industrijskih zona, kao i samih lokalnih samouprava. Dobijeni rezultati pokazuju da 95% industrijskih zona u Republici Srbiji ima odgovarajuće puteve i adekvatno razvijenu saobraćajnu mrežu, koja je neophodna za funkcionisanje privrede i poslovanja industrijskih zona, kao i mogućnost njihovog proširenja. Rasprostranjenom mrežom električnih vodova raspolaže 91% industrijskih zona u državi, što, kao i u slučaju raspoloživosti puteva, ukazuje na visok stepen opremljenosti ovim segmentom infrastrukture. Dobijeni podatak je bitan pokazatelj daljeg razvoja postojećih industrijskih zona. U Republici Srbiji gasnim instalacijama opremljeno je 53% opština/gradova. Za mnoge industrijske delatnosti je neophodna dostupnost priključka na gasovod. Činjenica da tek polovina opština raspolaže ovim instalacijama ima negativan uticaj na stepen razvijenosti industrijskih zona. Priključak na telekomunikacionu mrežu, kao što pokazuje, ima 79% industrijskih zona. Ostatak opština, nažalost, ukazuje na odsustvo ovog faktora opremljenosti, što je prilično otežavajuća okolnost za njihov budući razvoj i privlačenje novih poslovnih subjekata. Sudeći po podacima, svega 22% industrijskih zona ima pristup železnici i mogućnost transporta robe železničkim saobraćajem. Ova činjenica značajno utiče na razvoj i funkcionisanje poslovnih zona u budućnosti. Analizom dobijenih rezultata, utvrđeno je da razgranatu vodovodnu mrežu, u svojim industrijskim zonama, poseduje 76% lokalnih samouprava. Za uspešno funkcionisanje same privrede i razvoja opština u celini, neophodno je, u narednom periodu, povećati ovaj procenat i industrijske zone opremiti adekvatnim pristupom vodovodu. Pristup kanalizacionoj mreži ima 59% industrijskih zona, što ukazuje na činjenicu da se veliki procenat njih suočava sa ovim problemom. Sličnu situaciju, kao i sa kanalizacijom, opštine imaju i po pitanju upravljanja komunalnim otpadom, gde svega 54% industrijskih zona u opštinama/gradovima ima rešen ovaj problem.
Veličina poslovnih subjekata u industrijskim zonama Posmatrano po veličini poslovnih subjekata, najviše je malih preduzeća sa 35%. Udeo mikro preduzeća koji posluju u industrijskim zonama je 30%, a srednjih je 17%. Velikih poslovnih subjekata je 11%. Od ukupnog broja preduzeća koja posluju u industrijskim zonama, preduzetnici čine 7%.
Najzastupljenije oblasti delatnosti prema procentu broja zasposlenih
izvor/foto:stat.gov.rs
foto: milsped.com
